Szczecin: odsłonięto kamień milowy upamiętniający pierwszy długodystansowy przesył energii w 1891 r.

Michał Doliwo-Dobrowolski, wynalazca, pionier elektrotechniki systemu trójfazowego był jednym z trzech naukowców, którzy w 1891 r. dokonali pierwszej długodystansowej transmisji energii elektrycznej z Lauffen am Neckar do Frankfurtu nad Menem w 1891 r. To przełomowe osiągnięcie, po 134 latach, upamiętniono w Szczecinie kamieniem milowym IEEE - The Institute of Electrical and Electronics Engineers.

Na skwerze im. Michała Doliwo-Dobrowolskiego w Szczecinie w poniedziałek odsłonięto kamień milowy IEEE, międzynarodowego Instytutu Inżynierów Elektryków i Elektroników, który upamiętnia pierwszy na świecie skuteczny przesył energii elektrycznej na odległość 175 km.

"Podstawy, podwaliny pod to wszystko, z czym w tej chwili mamy do czynienia w systemach elektroenergetycznych, w przemyśle, w napędach elektrycznych, tworzył m.in. Michał Doliwo-Dobrowolski" - podkreślił prezes Stowarzyszenia Elektryków Polskich prof. Sławomir Cieślik podczas uroczystości na skwerze im. Doliwo-Dobrowolskiego.

W Szczecinie od 25 lat działa Ogólnopolski Komitet ds. Promocji Osoby i Dzieła Michała Doliwo-Dobrowolskiego pod przewodnictwem dr inż. Piotra Szymczaka. Z inicjatywy naukowców Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego (wcześniej Politechniki Szczecińskiej) organizowane były konferencje dotyczące pionierów elektrotechniki, w 2001 r. w pobliżu Wydziału Elektrycznego ZUT ustawiono kamień z tablicą i wizerunkiem Doliwo-Dobrowolskiego, później imieniem naukowca nazwano skwer i ustawiono tam ławeczkę z jego rzeźbą. Tuż obok umieszczono teraz kamień milowy IEEE.

"To bardzo ważne wydarzenie dla naszej organizacji. 277 kamień milowy, który odsłaniamy. W tym roku czeka nas odsłonięcie jeszcze dwóch" - powiedziała prezydentka IEEE prof. Kathleen A. Kramer uczestnicząca w wydarzeniu.

Na dwóch tablicach, z tekstem w języku polskim i angielskim, czytamy, że kamień milowy IEEE upamiętnia "pierwszy na świecie długodystansowy przesył energii elektrycznej na dużą odległość (175 km) wysokim napięciem 15 kV, wysokosprawny (75 proc.), o mocy 300 KM i z wykorzystaniem trójfazowego prądu przemiennego". Inskrypcja przypomina, że historyczny przesył prądu na Międzynarodowej Wystawie Elektrotechnicznej w 1891 r. zaprezentowali: Oskar von Miller, Michał Doliwo-Dobrowolski i Charles E.I. Brown. Na tablicy podkreślono też, że "Przesył Lauffen - Frankfurt n. Menem przyczynił się do uznania trójfazowych systemów za światowy standard".

Prof. Cieślik przypomniał, że praca Doliwo-Dobrowolskiego zaowocowała też projektem silnika indukcyjnego klatkowego, który stanowił przełom w przemyśle elektrycznym. Natomiast prof. Mariusz Malinowski z Politechniki Warszawskiej ocenił, że upamiętnienie polskiego wynalazcy będzie inspiracją, "przekazem" dla wszystkich odwiedzających szczeciński skwer, "jak ważny jest rozwój techniki, jak trzeba się kształcić, jak to (co robił Doliwo-Dobrowolski) wpłynęło na rozwój elektrotechniki nie tylko polskiej, ale też światowej".

Naukowcy ZUT w rozmowie z PAP podkreślali, że ta uczelnia jest "miejscem kultu" Michała Doliwo-Dobrowolskiego, mimo iż wynalazca nie był związany ze Szczecinem. Urodził się pod Sankt Petersburgiem, w rodzinie polskiego szlachcica i Rosjanki. Kształcił się w Odessie, Rydze, Petersburgu i Darmstad. W 1888 r. skonstruował prądnicę trójfazowego prądu przemiennego (wcześniej niż Nicola Tesla), a w 1889 r. silnik indukcyjny z wirnikiem klatkowym. W latach 90. XIX w. pracował m.in. nad generatorami dużej mocy dla hydroelektrowni. Później został dyrektorem berlińskiej fabryki koncernu AEG.

Dr inż. Piotr Szymczak, naukowiec ZUT i główny promotor osiągnięć Doliwo-Dobrowolskiego, podczas poniedziałkowej uroczystości podkreślił, że długodystansowy przesył energii zrealizowany w 1891 r. zapoczątkował w historii elektrotechniki nową erę, związaną z powszechnym zastosowaniem prądu przemiennego trójfazowego. "Niektórzy nazywają to złotą epoką w historii elektrotechniki" - stwierdził Szymczak.

Kamienie milowe IEEE poświęcone są przełomowym osiągnięciom technicznym w dziedzinie elektryki i elektroniki. Zwykle mają formę tablic lub pomników. IEEE Milestone upamiętniają m.in. wynalezienie telefonu, telegrafu czy internetu.

W Polsce były dotychczas dwa kamienie milowe. Jeden upamiętnia złamanie kodów maszyny szyfrującej ENIGMA przez wybitnego matematyka, kryptologa Mariana Rejewskiego i jego zespół. Drugi poświęcony jest odkryciu kryształów krzemowych przez Jana Czochralskiego, chemika i metaloznawcę. Gdyby nie opracowana w 1916 r. "metoda Czochralskiego", czyli metoda wzrostu monokryształów, nie byłoby rozwoju elektroniki i krzemowych czipów.

Instytut Inżynierów Elektryków i Elektroników IEEE to organizacja non-profit powstała w 1963 r. Zrzesza osoby zawodowo związane z elektrycznością i elektroniką, a także pokrewnymi dziedzinami. Jednym z podstawowych jej zadań jest ustalanie standardów dla urządzeń elektronicznych, w tym formatów komputerowych.

Z okazji odsłonięcia tablic upamiętniających pierwszy długodystansowy przesył prądu, ZUT zorganizował również wystawę "Zarys historyczny rozwoju maszyn elektrycznych prądu przemiennego", która prezentuje kluczowe momenty w rozwoju elektryczności i wybitnych naukowców, takich jak Michał Doliwo-Dobrowolski, Galileo Ferraris czy Nikola Tesla. W budynku Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki ZUT (al. Piastów 19) oglądać można unikatowe eksponaty, publikacje i patenty związane z prądem trójfazowym.(PAP)

tma/ bar/